«Εγώ δεν είμαι λυπημένος με τον Λαυρέντη, είμαι έξαλλος ακόμα»

Ο Μίλτος Πασχαλίδης αποκαλύπτει στο Loaded.gr λεπτομέρειες για τον επερχόμενο δίσκο του, λίγο πριν ξεκινήσει τις εμφανίσεις του στο Σταυρό του Νότου.

Συνέντευξη στον Παναγιώτη Χαραλαμπάκη

Το προηγούμενο Σαββατοκύριακο ο Μίλτος είχε δύο συναυλίες στη Θεσσαλονίκη. Κυριακή πρωί μου τηλεφωνεί ένας φίλος. Μου λέει «Ήξερες εσύ ότι βγάζει δίσκο ο Πασχαλίδης;». «Όχι, δεν έχω ιδέα», του λέω. Και κάπως έτσι, όχι λόγω δημοσιογραφικών αντανακλαστικών, αλλά λόγω καθαρής και ασυγκράτητης περιέργειας, προέκυψε αυτή η συνέντευξη.

Η αλήθεια είναι πως τα κίνητρα μου για τη συνέντευξη είναι τελείως ιδιοτελή. Ήθελα εγώ να μάθω τι ετοιμάζεις αυτό το διάστημα.
Κοίτα εγώ έγραφα το καλοκαίρι -και θα το τελειώσω κάποια στιγμή- ένα βιβλίο με διηγήματα, που είναι το τέταρτό μου βιβλίο. Κάποια στιγμή με την περιοδεία το άφησα λίγο σε άνω τελεία, ώστε να το ραφινάρω και εκεί που κάναμε συναυλίες με τον Νταλάρα για τον Μάνο Ελευθερίου, έφυγε ο Μαχαιρίτσας. Και διαλύθηκα. Γιατί τραγουδούσαμε για ένα φίλο, που ήταν και φίλος του Λαυρέντη, ο οποίος είχε φύγει πέρυσι, και ξαφνικά χάσαμε και το Λαυρέντη. Αποσταθεροποιήθηκα τελείως. Και ξαναδιάβασα κάτι ποιήματα που μου είχε δώσει ο Ελευθερίου. Μετά πήρα το Θάνο και μου έδωσε δύο τραγούδια, ένα σε ποίηση Άλκη Αλκαίου και ένα Μάνου Ελευθερίου. Μετά πήρα τον Οδυσσέα μου έστειλε άλλα δύο στιχάκια, οπότε ξαφνικά βρέθηκα μέσα σε δέκα μέρες να έχω γράψει 9 τραγούδια. Και μπήκα στούντιο και τα σκαλίζω. Η ιδέα είναι να κυκλοφορήσουν το Φλεβάρη, διότι αυτή τη στιγμή ετοιμάζω και την πρεμιέρα στο Σταυρό του Νότου. Και επειδή δεν υπάρχει κάποια τρομερή βιασύνη, θα το κάνω με το πάσο μου.  Και ταυτόχρονα θα τελειώσω και το βιβλίο μου. Αυτό βέβαια θα πάει κάποια στιγμή μέσα στο ‘20, αλλά πιο αργά. 

Δεν είχες μελοποιήσει ξανά Ελευθερίου. Σωστά;
Δεν έχω μελοποιήσει, όχι. Γιατί η σχέση μας ήταν βαθιά φιλική και αγαπησιάρικη, τόσο πολύ που κανείς δεν το σκεφτόταν. Δεν το βάζαμε στο τραπέζι. Σκέψου ότι ο Ελευθερίου ήταν ο αόρατος επιμελητής των βιβλίων μου. Μερικές φορές το έλεγα γιατί το θεωρούσα και άδικο να μην ξέρει ο κόσμος ότι αυτά που έχω γράψει τα έχει επιμεληθεί αυτό το θηρίο. Πάντως, ναι, δεν είχα μελοποιήσει ξανά ποιήματά του, και μου βγήκε από σοκ. Όταν μάλιστα αυτό το ποίημα κυκλοφόρησε το ‘15, ήμουν στους πρώτους τρεις που πήρε τηλέφωνο και του το διάβασε. Εγώ σοκαρίστηκα τότε και είπα ότι κάποια στιγμή θα το κάνουμε. Και τελικά μερικές φορές στη βράση κολλάει το σίδερο. Δεν πειράζει, και τώρα που έγινε καλώς έγινε. Αυτό το τραγούδι θα το πούμε μαζί με τον Νταλάρα. Το άλλο του Ελευθερίου θα το πω με τον Φοίβο το Δεληβοριά.

---------------------

Ένα απόσπασμα από το ποίημα του Μάνου Ελευθερίου, αφιερωμένο στον Βαγγέλη Γιακουμάκη, όπως αυτό δημοσιεύτηκε στη στήλη της Πέπης Ραγκούση στην εφημερίδα «Τα Νέα»:

Πώς είναι ο έρωτας γραμμένος στο πετσί μας.
Με γράμματα άραγε ή μαύρους αριθμούς.
Αίμα θηλάζει κι η Ελλάδα κι η ζωή μας
Μα οι εχθροί μας πίνουν μόνο αγιασμούς.
Των δράκων γάλα, δηλαδή. Και το φαρμάκι.
Κρίμα. Δεν γνώρισες τον Κώστα Καρυωτάκη.

Στους ουρανούς θ' αναγνωρίσουνε ποιος ήσουν.
Ξέρουν αυτοί. Το φωτοστέφανο χρυσό.
Φώτιζες νύχτες των ανθρώπων που θα ζήσουν
κι έχουν και θάνατο και φως μισό μισό.
Οχι τσεκούρι και μπαλτάς. Μήτε και σφαίρα.
Μ' ένα σουγιά που κόβει φλέβες στον αέρα.

------------------------------------------

Πολύ ωραία παρέα μαζεύεται.
Ναι, μαζευόμαστε διάφοροι. Μπορεί να έρθουν και άλλοι μέχρι το τέλος, δεν ξέρω. Γενικά δεν έχω καθόλου στο μυαλό να κάνω έναν προσωποπαγή δίσκο. Θα κάνω ένα δίσκο με τους φίλους μου για τους φίλους μου.

Η αλήθεια είναι ότι και πριν βγει το δελτίο Τύπου είχα μάθει τις πρώτες πληροφορίες από ένα φίλο που ήταν στη Θεσσαλονίκη την περασμένη εβδομάδα.
Εκεί είπα το «Δεν έχω χρόνο μάτια μου». Αυτό είναι το τραγούδι του Λαυρέντη που θα βάλω στο δίσκο.

Πολύ ωραίο τραγούδι, που όντως είχε ακουστεί πολύ, από εκείνη την εκτέλεση στον Ιανό.
Και μου ‘λεγε ο Λαυρέντης «Εγώ είχα ξεχάσει ότι υπάρχει, τι ωραίο που το έκανες; Πρέπει να το πούμε και παρέα κάποια στιγμή σε ένα δίσκο». Εν τω μεταξύ δύο μήνες πριν φύγει πάλι στο στούντιο ήμασταν μαζί και τραγουδούσαμε ένα ντουέτο για το δίσκο που θα έβγαζε. Φαντάζομαι θα εκδοθεί κάποια στιγμή και αυτός ο δίσκος. Πάντως όλοι οι κοντινοί του άνθρωποι έχουμε ακόμα θυμό. Εγώ δεν είμαι λυπημένος, είμαι έξαλλος ακόμα. Ήτανε τρομερό. Και εκεί που ήμουνα σε μια ησυχία με τα διηγήματα και τις συναυλίες κάτι πυροδοτήθηκε μέσα μου με το Λαυρέντη και μπήκα στην διαδικασία της γέννας.

Πάντως αυτό το τραγούδι του Λαυρέντη και καμιά εικοσαριά ακόμα τραγούδια του, που τα λατρεύω και δεν τα είπε ποτέ. Το Κουρείον «Η ωραία Ελλάς» του Ελευθερίου και πάρα πολλά άλλα και το έχω παράπονο.
Του το είχα πει και εγώ αυτό. Μου έλεγε πως διαχωρίζει την δισκογραφία από τις ζωντανές εμφανίσεις. Στα live μου θέλω να λέω τραγούδια που ο κόσμος τα ξέρει και περνάει καλά. Δεν θέλω να τους μάθω νέα τραγούδια. Αυτά τα κάνω για την πάρτη μου και σε όποιον φτάσουν φτάσανε. Εγώ διαφωνούσα με αυτό και του το είχα πει. Αλλά αυτό είχε διαλέξει να κάνει. Ας πούμε όταν παίζαμε μαζί τον παρακαλούσα να λέει το Ημίφως, που δεν ήταν και άγνωστο. Και δεν ήθελε. Του έλεγα ρε μπαγάσα θα το πω εγώ κι άμα δεν ζηλέψεις μην βγεις. Και ερχόταν και το λέγαμε ντουέτο.

Ηχητικά πως φαντάζεσαι το δίσκο;
Δεν τον έχω φανταστεί ακόμα ολοκληρωμένα. Κάποια τραγούδια ξέρω που θα πάνε, αλλά επειδή δεν έχω μπει στούντιο με ορχήστρα, αλλά τα φτιάχνω στο χαρτί, στο μυαλό, στην κιθάρα, το ηχητικό περιβάλλον δεν το έχω αποφασίσει ακόμα. Νομίζω πως θα είναι δωρικό, αρκετά λιτό δηλαδή, αλλά δεν είμαι και σίγουρος βέβαια.

Κατά τη γνώμη σου ο ενορχηστρωτής θα έπρεπε να θεωρείται και συνδημιουργός;
Εξαρτάται το τραγούδι. Αν στον ενορχηστρωτή αναθέτει κάποιος την ενορχήστρωση τότε, ναι, πρέπει να θεωρείται συνδημιουργός. Αν με τον ενορχηστρωτή βρίσκεσαι σε ένα διαρκές πάρε δώσε, είναι συνδημιουργός, αλλά επί της ουσίας υπηρετεί το όραμα του συνθέτη. Ας πούμε ο Θύμιος σίγουρα είναι συνδημιουργός στις Περσείδες, διότι οι ιδέες του ήταν πάρα πολλές και ξεχείλιζαν. Και κράτησα πολλές από αυτές. Στον δίσκο Τόκα - Αλκαίου ήταν λιγότερο.

Άκουσα χθες το Γέρο Νέγρο Τζιμ, από τα Σκέτα του Μάλαμα. Και σκεφτόμουν τι δείχνει για ένα τραγούδι, αν μπορεί να σταθεί με μια κιθάρα, δηλαδή όπως γράφτηκε; Και για κάποιο που δεν μπορεί να σταθεί δείχνει κάτι άλλο;
Νομίζω δεν δείχνει τίποτα. Δηλαδή υπάρχουν τραγούδια που στέκονται ολοκληρωμένα με μια κιθάρα, τα οποία είναι αριστουργήματα και υπάρχουν και τραγούδια που στέκονται με μια κιθάρα επειδή είναι απλοϊκά. Εξαρτάται πάντα και ποιός παίζει κιθάρα. Αν παίζει κιθάρα ο Νότης Μαυρουδής στέκονται όλα. Αν παίζει ο Θάνος Μικρούτσικος πιάνο στέκονται όλα. Δηλαδή αυτό που μου έστειλε τώρα σε λόγια του Αλκαίου, μου το έστειλε με ένα πιάνο και τη φωνή του και είναι τόσο πλήρες έτσι που είναι παιγμένο, που δεν ξέρουμε πως να το ενορχηστρώσουμε. Αλλά είναι επειδή παίζει ο Θάνος.

Ήθελα με αφορμή τη συμμετοχή του Οδυσσέα Ιωάννου στο δίσκο να σε ρωτήσω πως είναι να υπάρχει και η προσωπική σχέση; Είναι πιο εύκολο ή πιο δύσκολο;
Μόνο έτσι γίνεται. Εγώ και με τους 3 που είναι κατά κόρον άνθρωποι που έχω συνεργαστεί, έχω προσωπική σχέση. Γι’ αυτό και δεν μελοποιώ σχεδόν ποτέ στιχάκια που μου φέρνουν άλλοι άνθρωποι. Ας πούμε και με τον Θοδωρή τον Παυλάκο ήμασταν παιδικοί φίλοι. Ακόμα περισσότερο δηλαδή. Εγώ δεν μπορώ να γράψω αλλιώς. Αν δεν τον ξέρω τον άλλο, αν δεν ταιριάζουν τα χνώτα μας, δεν μπορω να υποδυθώ τον ρόλο που θέλουν οι στίχοι του. Δηλαδή εγώ όταν παίρνω ένα στιχάκι πρέπει να είναι σαν δικό μου. Αν δεν μιλάει για μένα δεν με αφορά κιόλας. Ελάχιστες φορές έχω μελοποιήσει στίχους κάποιου που δεν ξέρω. Ας πούμε είχα μελοποιήσει την Αφήγηση του Σεφέρη, αλλά αυτό με συνέτριψε.

Δεν ξέρω αν έχει συμβεί, αλλά αν τύχει κάτι δικό του να μην σου αρέσει ή κάτι δικό σου να μην του αρέσει, είναι εύκολο να ειπωθεί;
Με εμένα και τον Οδυσσέα ναι. Διότι πάντα μιλάμε σε δεύτερο πληθυντικό. Αν κάτι από ένα στίχο του νομίζω πως κλωτσάει θα του πω πάντα ότι «εγώ νομίζω ότι εδώ πρέπει να το κάνουμε έτσι». Ομοίως και αυτός. Δεν δίνει ο ένας υποδειξεις στον άλλο. Οπότε, ναι, μια χαρά μπορώ να το πω. Αλλά όχι με όλους, με τον Οδυσσέα και με τον Άλκη.

Άρα αν δεν υπάρχει η φιλική σχέση και υπάρχει μόνο η επαγγελματική συναναστροφή θα ήταν πιο δύσκολο.
Από δύσκολο έως ακατόρθωτο.

Τραγούδια πετάς;
Τώρα όχι, παλιά ναι. Γιατί τώρα δεν θα φτάσω ποτέ να το ολοκληρώσω, θα το αφήσω ως ιδέα που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Δηλαδή πια ξέρω τι είναι χαμένος κόπος. Όταν ήμουνα νεότερος και η διάθεση μου ήταν πιο πειραματική, είχε συμβεί, βέβαια. Όχι να τα πετάξω, αλλά να μην τα κάνω τίποτα.

Ποιος ακούει πρώτος τα τραγούδια σου;
Τα τελευταία χρόνια η σύντροφός μου, η Ανθή. Μετά είναι ο Θάνος, ο Οδυσσέας, ο Αλέκος Λούντζης, ο ποιητής και παιδικός μου φίλος. Μην φανταστείς βέβαια ότι κάθε φορά που γράφω ένα τραγούδι παίρνω όλους αυτούς τηλέφωνο. Μπορεί να τύχει κάποια στιγμή να αισθανθώ την ανάγκη. Φυσικά, αν είναι δικό του, θα του στείλω πάντα να το ακούσει. Και βέβαια θα το μοιραστώ και με το κοινό. Ενίοτε θα το παίξω και στην κόρη μου. Ειδικά όταν ήταν μικρότερη. Τώρα που είναι 11 ετών και παίζει ακορντεόν, έχει άποψη και φοβάμαι την κριτική.

Αν σου ζητούσα να κατονομάσεις κάποιον απ’ τους νεότερους;
Μου αρέσουν τα τραγούδια που γράφει ο Παντελής ο Κυραμαργιός. Μου αρέσει ο Πάνος ο Παπαϊωάννου και τα τραγούδια του. Μου αρέσει πάρα πολύ η φωνή της Βιολέτας Ίκαρη. Τώρα μπορεί να ξεχνάω και κάποιους.

Αναμένεται να προηγηθεί κάποιο τραγούδι του υπόλοιπου δίσκου;
Δεν το γνωρίζω ακόμα. Όταν έρθει η στιγμή να διαφημιστεί ο δίσκος θα μιλήσω με τα παιδιά από το «Ογδοο», απ’ όπου θα κυκλοφορήσει και ο δίσκος, και θα συζητήσουμε και το ενδεχόμενο να κυκλοφορήσει κάποιο τραγούδι νωρίτερα. Το σίγουρο είναι πως στο Σταυρό του Νότου θα παίζω τραγούδια από το νέο δίσκο για να δω πως τους φαίνονται. Το «Δεν έχω χρόνο μάτια μου» το έχω βάλει στο πρόγραμμα και θα το παίζω κάθε Σάββατο. Απ’ τα υπόλοιπα θα παίξω ενδεικτικά.

_____________________________________________

Ο Μίλτος ξεκινά τις εμφανίσεις του το Σάββατο 16/11 στην κεντρική σκηνή του Σταυρού του Νότου, όπου και θα εμφανίζεται έως και τα μέσα Φεβρουαρίου - πληροφορίες ΕΔΩ.