Πώς ένα «χαμόγελο» οδήγησε τον Brian Wilson στην κατάρρευση

Ο δίσκος που... δεν κυκλοφόρησε ποτέ (αλλά τελικά κυκλοφόρησε)

Του Δημήτρη Σταματίου

Το 1964 δεν ήταν μια καλή χρονιά για τον Brian Wilson. 

Παρότι οι Beach Boys ήταν ίσως το δημοφιλέστερο συγκρότημα στην Αμερική και οι δίσκοι τους πουλούσαν σαν ζεστό ψωμάκι, ο επί της ουσίας αρχηγός και βασικός συνθέτης της μπάντας ήταν σε κακή ψυχολογική κατάσταση.

Καταρχάς, η «μπιτλομανία» και η «βρετανική εισβολή» στις ΗΠΑ αύξαναν τον ανταγωνισμό για τους Beach Boys, ενώ ο ίδιος ο Wilson αισθανόταν ότι η μουσική των Beatles επισκίαζε το ταλέντο του. Ταυτόχρονα, η μπάντα έπρεπε να περιοδεύει σχεδόν ακατάπαυστα, προωθώντας τη μουσική της. Και ο Wilson καλούταν να ασχοληθεί και με το επιχειρηματικό κομμάτι του συγκροτήματος.

Η αρχή της κατάρρευσής του έγινε στη διάρκεια μιας πτήσης από το Λος Άντζελες στο Χιούστον, όταν ο Wilson έπαθε νευρικό κλονισμό, κλαίγοντας ακατάπαυστα καθ' όλη τη διάρκεια του ταξιδιού. Μετά τη συναυλία στο Χιούστον σταμάτησε να περιοδεύει με τους Beach Boys και ανακοίνωσε ότι θα ασχολείται μόνο με τη σύνθεση της μουσικής και την παραγωγή των δίσκων του συγκροτήματος.

To 1965 οι Beach Boys κυκλοφόρησαν δύο επιτυχημένους δίσκους, ωστόσο, o Wilson δοκίμασε και «κόλλησε» με το LSD, μια συνήθεια που συνέβαλε στη σταδιακή πνευματική του διάλυση. Στο τέλος της ίδιας χρονιάς, σε μια έκρηξη παραγωγικότητας, ο Wilson μπήκε στο στούντιο, οπλισμένος με πολλές ιδέες και άπειρα ναρκωτικά. Το αποτέλεσμα των ηχογραφήσεων ήταν το πιο φιλόδοξο άλμπουμ του συγκροτήματος, το περίφημο «Pet Sounds» που κυκλοφόρησε το 1966.

Ωστόσο, παρά τους διθυράμβους, ο δίσκος έφθασε μέχρι το 10 του Billboard, προκαλώντας ταραχή στον Wilson, καθώς έβλεπε ότι η καλλιτεχνική ωρίμανσή του δεν μεταφραζόταν σε πωλήσεις, κάτι που συνέβαλε στην περαιτέρω επιδείνωση της ψυχικής του υγείας. Πάντως, ο Wilson αποφάσισε να προχωρήσει στο επόμενο βήμα του, και να δημιουργήσει μια «εφηβική συμφωνία για τον Θεό», τον επόμενο δίσκο των Beach Boys, ο οποίος θα είχε ως τίτλο μια λέξη: «Smile».

Οι πρώτες ηχογραφήσεις για τον δίσκο έγιναν από τον Φεβρουάριο του 1966 ως τον Μάιο του 1967, με τον Wilson να χρησιμοποιεί προηγμένες τεχνικές ηχογράφησης, αλλά, ταυτόχρονα, να αναθεωρεί διαρκώς τα αποτελέσματα αυτών των ηχογραφήσεων, να υποχρεώνει τους μουσικούς να παίζουν μια φράση μερικών δευτερολέπτων δεκάδες φορές, να προσθέτει εξωτικά μουσικά όργανα και να πειραματίζεται με κάθε πιθανό και απίθανο μουσικό είδος.

Τελικά, μετά από μήνες δουλειάς και παρότι η δισκογραφική εταιρεία Capitol είχε ετοιμάσει μέχρι και προσχέδια εξώφυλλου για το «Smile», ο Wilson εξαιρετικά κουρασμένος από την ατελείωτη δουλειά στο στούντιο, σε κακή ψυχολογική κατάσταση λόγω και των ναρκωτικών, πιεσμένος από αντιρρήσεις σχετικά με την κατεύθυνση του δίσκου, αλλά και αβέβαιος για το πώς θα υποδεχόταν ο κόσμος την avant garde προσέγγισή του στην pop, αποφάσισε να μην κυκλοφορήσει τον δίσκο, αλλά να στραφεί σε πιο απλές μορφές τραγουδιών.

Μετά από μια θυελλώδη περίοδο, με χαμένες ηχογραφήσεις, μηνύσεις κατά της Capitol, συνεργασίες που διαλύονταν και τον Wilson σε κατάσταση απόγνωσης και παραίτησης, το συγκρότημα κυκλοφόρησε τον δίσκο «Smiley Smile» το 1967, χρησιμοποιώντας κάποιες από τις χαοτικές ηχογραφήσεις του «Smile», o οποίος έγινε δεκτός από κριτικούς και κοινό με απορία και εν τέλει απόρριψη, καθώς θεωρήθηκε περίπου ως ένα... ελαφρώς μαστουρωμένο αστείο, ενώ οι πωλήσεις του ήταν οι χειρότερες ως τότε για δίσκο του συγκροτήματος.

Μετά από αυτή την περίοδο ο Wilson κυριολεκτικά παραιτήθηκε από κάθε δραστηριότητα και αφιερώθηκε στο φαγητό, στο ποτό και στα ναρκωτικά, ενώ ο θρίαμβος του «Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band» των Beatles συνέβαλε στην κατάρρευσή του. Τελικά, μια επίσημη εκδοχή του «Smile» -καθώς κυκλοφορούσαν δεκάδες bootlegs- κυκλοφόρησε το 2004, ενώ το 2011 κυκλοφόρησε ένα box set πέντε δίσκων υπό τον τίτλο «The Smile Sessions». Ωστόσο, λέγεται ότι ο Wilson δεν συνήλθε ποτέ από την περίοδο εκείνη, παρότι επέστρεψε στη μουσική σχεδόν αμέσως.