Chico Freeman: «Ακολουθώ τη μουσική όπου θέλει να πάει»

Ο κορυφαίος σαξοφωνίστας, μιλάει στο loaded λίγο πριν τις εμφανίσεις του στο Half Note

Υπάρχουν καλλιτέχνες που δεν ακολουθούν απλώς την ιστορία της jazz· την κουβαλούν μέσα στον ήχο τους. Ο Chico Freeman ανήκει σε αυτή τη σπάνια κατηγορία. Προτεινόμενος για δύο Grammy, με πορεία που εκτείνεται σε περισσότερες από πέντε δεκαετίες δημιουργίας, αποτελεί ένα ζωντανό κεφάλαιο της αμερικανικής jazz και ταυτόχρονα έναν ανοιχτό ορίζοντα προς τις μουσικές του κόσμου.

Με αφορμή την επιστροφή του στη σκηνή του Half Note Jazz Club και τις τέσσερις μοναδικές εμφανίσεις του Exotica Quartet —από την Παρασκευή 12 έως και τη Δευτέρα 15 Δεκεμβρίου— ο σπουδαίος σαξοφωνίστας μιλά για τη διαδρομή του, τον αυτοσχεδιασμό ως τρόπο ζωής, τη μνήμη της jazz και τη διαρκή ανάγκη για μουσική εξερεύνηση χωρίς σύνορα.

Της Αφροδίτης Παπακαλού

Η μουσική σας περιλαμβάνει από blues και hard bop μέχρι avant-garde and Afro-Latin επιρροές. Τι σας ωθεί να εξερευνείτε τόσο διαφορετικά μουσικά εδάφη;

Η περιέργεια και η ειλικρίνεια. Μεγάλωσα περιτριγυρισμένος από μουσική που προερχόταν από πολλές διαφορετικές κατευθύνσεις — blues, jazz, gospel, παγκόσμια μουσική — και πάντα πίστευα ότι ένας καλλιτέχνης δεν πρέπει να περιορίζει τα χρώματα της παλέτας του. Κάθε στυλ μεταφέρει ένα διαφορετικό συναίσθημα, μια διαφορετική ιστορία, έναν διαφορετικό τρόπο έκφρασης. Η εξερεύνηση αυτών των κόσμων με βοηθά να κατανοήσω καλύτερα τον εαυτό μου και τους ανθρώπους με τους οποίους δημιουργώ μουσική.

Αυτό που με ωθεί πραγματικά είναι η επιθυμία να διηγηθώ ιστορίες που αισθάνομαι ολοκληρωμένες. Μερικές φορές αυτή η ιστορία χρειάζεται τη φλόγα του hard bop, άλλες φορές το βάθος του blues, άλλες φορές την εξωστρέφεια της avant-garde έκφρασης ή τη ρυθμική ζωή των αφρο-λατινικών παραδόσεων. Ακολουθώ τη μουσική όπου θέλει να πάει.

Έχετε συνεργαστεί με γίγαντες της τζαζ όπως ο Dizzy Gillespie, ο McCoy Tyner, ο Charles Mingus, ο Art Blakey και πολλοί άλλοι. Ποια συνεργασία ήταν η πιο καθοριστική για εσάς και γιατί;

Κάθε ένας από αυτούς με διαμόρφωσε βαθιά, αλλά η συνεργασία με τον McCoy Tyner ήταν ιδιαίτερα καθοριστική. Ο ήχος του, η πνευματική του ένταση και η προσέγγισή του στην αρμονία άνοιξαν πόρτες στο μουσικό μου κόσμο που δεν είχα φανταστεί ποτέ πριν. Το να παίζω μαζί του ήταν σαν να στέκομαι δίπλα σε μια δύναμη της φύσης — σταθερή, ισχυρή και βαθιά ανθρώπινη.

Αλλά έχω πάρει μαθήματα και από όλους τους άλλους. Ο Art Blakey μου έμαθε για το πάθος και την πειθαρχία. Ο Dizzy μου έμαθε για τη χαρά, το χιούμορ και τη μουσική γενναιοδωρία. Ο Mingus μου έμαθε για το θάρρος και την ατομικότητα. Κάθε συνεργασία άφησε το σημάδι της και όλες συνεχίζουν να ζουν στο παίξιμό μου.

Τι σας ενέπνευσε να δημιουργήσετε το Exotica Quartet και ποια είναι η καλλιτεχνική φιλοσοφία πίσω από το σύνολο;

Το Exotica γεννήθηκε από την επιθυμία να δημιουργηθεί ένας μουσικός χώρος όπου οι πολιτισμοί δεν συνυπάρχουν απλώς, αλλά επικοινωνούν μεταξύ τους. Ήθελα να εξερευνήσω ηχητικούς κόσμους που συνήθως δεν συναντώνται: την κλασική-τζαζ ρευστότητα του τσέλου του Svante Henryson, την πνευματική φωνή του koto της Karin Nakagawa, τις πλούσιες ρυθμικές παραδόσεις που φέρνει ο Reto Weber και τη δική μου βάση στη τζαζ, το μπλουζ και τις παγκόσμιες επιρροές.

Η φιλοσοφία είναι απλή: Σεβασμός στις ρίζες, αποδοχή του άγνωστου και αφήγηση της μουσικής να καθοδηγήσει το ταξίδι.

Το Exotica έχει να κάνει με τη δημιουργία ατμόσφαιρας, χρώματος και αφήγησης μέσω της υφής. Έχει να κάνει με το να αφήνεις κάθε όργανο να μιλά τη δική του γλώσσα, ενώ ταυτόχρονα σχηματίζεται μια συλλογική φωνή που ξεπερνά τα σύνορα.

Τι μπορεί να περιμένει το κοινό από τις τέσσερις συναυλίες σας τον Δεκέμβριο; Θα υπάρχουν νέα κομμάτια, επανερμηνείες κλασικών ή εντελώς απροσδόκητες στιγμές;

Όλα τα παραπάνω. Θα υπάρχουν νέες συνθέσεις από το ρεπερτόριο της Exotica, φρέσκα arrangements και επανερμηνείες κομματιών που το κοινό μπορεί να γνωρίζει, αλλά θα τα ακούσει μέσα από το πρίσμα αυτού του μοναδικού συνόλου. Και ναι, σίγουρα θα υπάρχουν απροσδόκητες στιγμές. Με την αυτοσχεδιασμό, η έκπληξη είναι μέρος του σχεδιασμού.

Κάθε βράδυ θα είναι λίγο διαφορετικό. Η ατμόσφαιρα της αίθουσας, η ενέργεια του κοινού και η χημεία μεταξύ των μουσικών, διαμορφώνουν την κατεύθυνση της μουσικής. Το κοινό μπορεί να περιμένει οικειότητα, εξερεύνηση και ένα ταξίδι που ξεδιπλώνεται διαφορετικά σε κάθε παράσταση.

Πόσο επηρεάζει η ενέργεια του κοινού την κατεύθυνση μιας αυτοσχέδιας ζωντανής παράστασης;

Το κοινό είναι ένα ουσιαστικό μέρος της μουσικής. Σε ένα αυτοσχέδιο περιβάλλον, δεν παίζουμε απλώς για το κοινό — ανταποκρινόμαστε μαζί του. Η προσοχή του, η σιωπή του, ο ενθουσιασμός του, ακόμη και η αναπνοή του — όλα αυτά γίνονται μέρος της συνομιλίας.

Μερικές φορές η ενέργεια του κοινού μπορεί να ωθήσει τη μουσική προς την ένταση, άλλες φορές προσκαλεί τον στοχασμό και την απαλότητα. Ένα πραγματικά συνδεδεμένο κοινό μπορεί να εμπνεύσει ρίσκα, νέες ιδέες και στιγμές που δεν θα μπορούσαν ποτέ να αναπαραχθούν σε ένα στούντιο.

Η ζωντανή τζαζ είναι ένας ζωντανός οργανισμός και το κοινό είναι ένα από τα... ζωτικά του όργανα.

Ποιο είναι το μεγαλύτερο δώρο που σας έχει δώσει η μουσική;

Η μουσική μου έδωσε έναν τρόπο να κατανοήσω τον κόσμο και τη θέση μου σε αυτόν. Μου έφερε χαρά, πειθαρχία, ταξίδια, φιλίες και ένα αίσθημα σκοπού που θα με συνοδεύει για όλη μου τη ζωή. Αλλά ίσως το μεγαλύτερο δώρο είναι η σύνδεση — η αίσθηση ότι μοιράζομαι κάτι σημαντικό με ανθρώπους από διαφορετικές κουλτούρες, γλώσσες και υπόβαθρα, όλα μέσω του ήχου.

Η μουσική μου επέτρεψε να μιλάω χωρίς λόγια και να ακούω σε ένα βαθύτερο επίπεδο.

Τι κληρονομιά θα θέλατε να αφήσετε στην επόμενη γενιά μουσικών τζαζ;

Ελπίζω να αφήσω μια κληρονομιά εξωστρέφειας και αυθεντικότητας. Θέλω οι νέοι μουσικοί να αισθάνονται ελεύθεροι να τιμούν την παράδοση, ενώ παράλληλα να βρίσκουν τη δική τους φωνή — όχι μια φωνή που τους επιβάλλεται, αλλά μια φωνή που αναπτύσσεται από την εμπειρία, τη φαντασία και την αλήθεια τους.

Αν η μουσική μου μπορεί να εμπνεύσει κάποιον να εξερευνήσει χωρίς φόβο, να ακούσει βαθιά, να σεβαστεί τις ρίζες της τζαζ και ταυτόχρονα να διευρύνει τους ορίζοντές της, τότε θα έχω συνεισφέρει κάτι αξιόλογο. Τελικά, ελπίζω η κληρονομιά μου να είναι η δημιουργικότητα, η ακεραιότητα και η αγάπη για τη μουσική.

Λεπτομέρειες για το live ΕΔΩ